Naglinaw ang Department of Budget and Management (DBM) na ang mga karagdagang pondo at bagong budget items sa 2025 national budget ay hindi basta-basta maipapalabas nang walang sapat na pagsunod ng mga ahensya sa mga itinakdang requirements. Ayon kay DBM Undersecretary Goddess Hope Libiran, ang proseso ay tinatawag na For Issuance of Special Allotment Release Order (FISARO), kung saan ang SARO ay kailangang maaprubahan muna bago magamit ang pondo para sa mga proyekto at programa ng gobyerno.
Itinatampok sa veto message ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. ang fiscal prudence o maingat na pamamahala ng pondo, pati na rin ang pagsunod sa cash programming at mga prayoridad ng gobyerno. Lahat ng pondo na idinagdag ng Kongreso ay kailangang dumaan sa pagsusuri at aprubasyon ng Pangulo, alinsunod sa National Expenditure Program.
Pinatatag ang AKAP Program
Ang Ayuda sa Kapos Ang Kita Program (AKAP) ng Department of Social Welfare and Development (DSWD) ay nagpakita ng tagumpay noong 2024, na may halos 5 milyong benepisyaryo at 99.31% utilization rate mula sa kabuuang P26.7 bilyon budget allocation. Nagbibigay ang AKAP ng P5,000 cash assistance sa mga pamilyang mababa ang kita at hindi tumatanggap ng tulong mula sa ibang programa ng gobyerno.
Ayon kay DSWD Secretary Rex Gatchalian, ang programa ay insulated sa pulitika at tinitiyak na tanging mga kwalipikadong benepisyaryo ang makikinabang. Ang mga social workers ng DSWD ang nagsusuri ng aplikasyon upang maiwasan ang overlapping ng tulong mula sa iba pang social protection programs. Ang payout activities ay isinasagawa sa tulong ng mga LGU para sa logistical support lamang.
Pinuri ang Pamamalakad ng AKAP
Pinuri ni House Appropriations Committee Chair Zaldy Co ang AKAP bilang ehemplo ng maayos at transparent na paggamit ng pondo ng gobyerno. Ani Co, ang AKAP ay nagpapakita ng zero corruption at tumutulong sa mga Pilipino na makaraos sa epekto ng inflation at kahirapan.
Binatikos din ni Co ang mga programa noong nakaraang administrasyon na may kinalaman sa confidential funds at umano’y katiwalian. Ayon sa kanya, ang tagumpay ng AKAP ay patunay na posible ang malinis na pamamahala kapag inuuna ang interes ng mamamayan kaysa sa pulitika.
Pagpapabuti ng Pagpapatupad ng Budget
Samantala, iminungkahi ni dating Senate President Franklin Drilon na gawing "For Later Release" (FLR) ang mga pondong idinagdag ng Kongreso sa 2025 General Appropriations Act. Ang layunin nito ay tiyakin na hindi magagamit ang pondo sa mga kampanyang pampulitika para sa nalalapit na halalan. Ang mekanismong FLR ay dating ipinatupad ng DBM at nangangailangan ng pagsunod sa mga kondisyon bago mailabas ang pondo.
Sa pamamagitan ng mga repormang ito, inaasahang mas magiging epektibo at makikinabang ang taumbayan sa mga programang pinondohan ng gobyerno, tulad ng AKAP, na nagsisilbing modelo ng tapat at responsableng pamamahala.
